Бұл ретте 2023 жылы ЖІӨ өсімі 5,1% -. құрады.
ҚР Ұлттық банкінің деректеріне сәйкес, ішкі тұтынушылық сұраныс экономикалық өсудің негізгі факторы болып қала береді.
Бұл фактор кейінгі жылдары да экономиканың өсуін қамтамасыз ететін болады. Тұтынушылық сұраныстың өзі экономиканы фискалдық ынталандыру есебінен, сондай-ақ тұтынушылық несиелеудің өсуі есебінен өсті.
Дәл осы фактор соңғы жылдары ел экономикасының драйвері болып табылады. Айта кету керек, мұндай жағдай тек Қазақстанға ғана тән емес. Мұндай экономикалық өсу мен күшті экономиканың ең танымал мысалы — АҚШ. Егер біз ЕАЭО серіктестерін қарастыратын болсақ, онда Ресей мен Беларуссияны атап өтуге болады. ЕАДБ мәліметтері бойынша, тұтынушылық сұраныс 2024 жылы осы елдерде экономиканы нығайтудың маңызды факторына айналды, ал тұтынудың өсуі, ең алдымен, белсенді бөлшек несиелеумен байланысты.
Бұл ретте ҚР-да кредиттердің ену деңгейі тұтастай алғанда төмен болып қалуда. Біз бұл туралы бұрын жазғанбыз.
Енді Қазақстандағы жағдайды толығырақ қарастырайық. Тұтастай алғанда, кез келген мемлекеттегі экономикаға кредиттік қолдау екі негізгі арна бойынша жүреді: бизнеске кредиттер бизнесті құруға және кеңейтуге, өндірістік қуаттылықты арттыруға және айналым қаражатын толықтыруға мүмкіндік береді, халыққа кредиттер тауарлар мен қызметтерге тұтынушылық сұранысты ынталандырады. Сонымен қатар, ҚР-да кредиттер мен ЖІӨ арасындағы корреляция мен өзара байланыс деңгейі халық үшін тұтынушылық кредиттерде айтарлықтай жоғары екендігі назар аудартады. Мәселен, 2013-2024 жылдары заңды тұлғаларға және ЖІӨ — ге қарыздар портфелі көрсеткіштерінің корреляциясы шамамен 66% - около, ал жеке тұлғаларға және ЖІӨ-ге қарыздар корреляциясы-98% -. құрады. Халықтың тұтынушылық несиелері мен ЖІӨ-нің тікелей портфелі арасындағы Корреляция да жоғары мәнді көрсетті: 97% - дан астам. ЖІӨ-мен корреляцияның ұқсас деңгейі (98%) кезең ішінде берілген халықтың тұтынушылық қарыздары жағдайында да байқалады.
Мұндай динамика Қазақстан экономикасы негізінен шикізат секторына тәуелді екендігіне байланысты болуы мүмкін. Бұл сегмент дәстүрлі түрде топ ішіндегі ресурстар, шетелдік инвестициялар немесе мемлекеттік қолдау арқылы қаржыландырылады.
Бұл ретте бүгінгі күні ЖІӨ мен экономикалық белсенділіктің өсуінің негізгі драйвері халық тарапынан сатып алу сұранысы мен тұтынуды қолдау, оның ішінде жеке тұлғаларға тұтынушылық кредит беруді дамыту болып табылады.
Ұқсас қарым — қатынас тұтынушылық несиелердің бөлшек тауар айналымының өсуіне, ал ол арқылы бөлшек сауданың ЖІӨ-нің өсуіне қосқан үлесіне әсерін талдау кезінде де байқалады. Корреляция арқылы тұтынушылық несиелер мен бөлшек несиелеудің жоғары байланысы көрінеді, ол 98% - ға жетеді. Корреляцияны осы жағдайдағыдай логикалық өзара байланысты көрсеткіштерге қолдану керек екенін ескеру маңызды.
Өз кезегінде бөлшек сауда мен ЖІӨ арасындағы корреляция 99,7% құрайды. Сонымен қатар, 2013 жылдан 2024 жылға дейін ЖІӨ құрылымындағы сауда үлесі 15% - дан 19,1% - ға, яғни 4,1 п.п. - ға өсті.
Осыған байланысты, бір жағынан, қазақстандық тұтынушылық кредиттеу нарығы ҚР көрсеткіштері халықаралық көрсеткіштерден бірнеше есе төмен екенін ескере отырып, қанықтыру сатысынан әлі алыс деп айтуға болады (бұл туралы біз де жазғанбыз). Екінші жағынан, банк саласындағы тәуекелдерді реттеу салмақты және атаулы тәсілді талап етеді: реттеуші тарапынан шектеу шаралары сатып алу сұранысын әлсіретпеуі, сауда және өндірістік белсенділікті тежемеуі, яғни экономиканың өсу қарқынына теріс әсер етпеуі маңызды. Бұл әсіресе жаһандық тұрақсыздық пен ішкі экономикалық қысым жағдайында байқалады.
Төменде мысалда біз тұтынушылық несиелеудің экономиканың өсуіне әсерін егжей-тегжейлі сипаттаймыз.
Ұқсас материалдар
