Қазақстандағы рейтингтік қызметтер нарығы негізінен халықаралық рейтингтік агенттіктермен ұсынылған: Fitch Ratings – 41,6%, Moody’s – 24,7%, S&P – 33,7%. Бұл оның жоғары шоғырлануын көрсетеді. Бұл туралы Орталық коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз мәслихатында Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің бағалы қағаздар нарығы департаментінің директоры Айдын Дәулетбақ мәлімдеді, деп хабарлайды Kapital.kz деловой ақпарат орталығы агенттіктің баспасөз қызметіне сілтеме жасап.

Оның айтуынша, қазіргі жағдай Қазақстандағы рейтингтік қызметтер нарығының дамуын қиындататын бірнеше негізгі мәселені көрсетеді:

• кредиттік рейтингтік агенттіктердің қызметін реттеудің болмауы;

• жергілікті рейтингтік агенттіктерді құру және олардың жұмыс істеуі үшін заңнамалық негіздің жоқтығы;

• рейтингтік қызметтердің жоғары құны және әсіресе орта бизнес үшін олардың шектеулі қолжетімділігі.

«Осыған байланысты агенттік "Кредиттік рейтингтік агенттіктер туралы" заң жобасын әзірледі. Бұл құжат 2030 жылға дейінгі қаржы секторын дамыту тұжырымдамасын іске асыру аясында дайындалды және несие тәуекелдерін тәуелсіз рейтингтік бағалау институтын дамытуға жағдай жасауға бағытталған. Бұл халықаралық рейтингтік агенттіктерге тәуелділікті азайтуға, қор нарығы құралдары арқылы бизнесті қаржыландыру механизмдерін кеңейтуге және тәуелсіз ESG-бағалау құралдарын дамытуға ықпал етеді», – деді Айдын Дәулетбақ.

Заң жобасы IOSCO, Базель банк қадағалау комитетінің ұсынымдары және Еуропалық Одақ директиваларының талдауына негізделген.

Айдын Дәулетбақ заң жобасы рейтингтік агенттіктерді кешенді реттеуді көздейтінін атап өтті.

Біріншіден, КРА-ның нақты жіктемесі енгізіледі, оған үш санат кіреді:

• халықаралық рейтингтік агенттіктер – ЭЫДҰ елдерінің қаржы реттеушілері мойындаған және бірнеше юрисдикцияда жұмыс істейтін агенттіктер;

• шетелдік рейтингтік агенттіктер – Қазақстаннан тыс жерде тіркелген және еліміздің реттеушісі мойындаған агенттіктер;

• жергілікті рейтингтік агенттіктер (ЖРА) – Қазақстанда акционерлік қоғам ретінде тіркелген, акционерлер құрамында ҚР Ұлттық банкі бар ұйымдар.

Екіншіден, ҚНРДА-ның (АРРФР) функциялары мен өкілеттіктері бекітіледі:

• халықаралық және шетелдік рейтингтік агенттіктерді мойындау рәсімдерін белгілеу;

• олардың қызметіне қадағалау жүргізу және белгіленген стандарттардың сақталуын бақылау;

• мүдделер қақтығысын басқару механизмдерін реттеу;

• ақпаратты ашу және корпоративтік басқару талаптарын анықтау.

«Заң жобасын қабылдау бірқатар оң өзгерістерге әкеледі. Оның ішінде негізгі нәтижелерді атап өтуге болады: халықаралық агенттіктермен тең дәрежеде жұмыс істей алатын бәсекеге қабілетті қазақстандық рейтингтік агенттікті құру, рейтингтік қызметтердің қазақстандық компаниялар, оның ішінде шағын және орта бизнес үшін қолжетімділігін арттыру, корпоративтік облигациялар мен секьюритизацияланған активтер нарығын дамыту, бұл бизнестің неғұрлым тиімді қаржыландыру шарттарын алуына мүмкіндік береді. Сондай-ақ, біліктілігі жоқ инвесторларды қорғау арқылы қаржы нарығына деген сенімді нығайту және халықаралық рейтингтік агенттіктерге тәуелділікті азайту арқылы ұлттық қаржы жүйесінің дербестігін арттыру», – деді Айдын Дәулетбақ.

2024 жылдың сәуір айында ҚНРДА Қазақстанда 2024 жылы ұлттық рейтингтік агенттік құру жоспарланып отырғанын хабарлаған болатын. Оның капиталына қаржы институттары, қаржы нарығы инфрақұрылымдық ұйымдары және шетелдік рейтингтік агенттіктер кіруі мүмкін. Мұндай агенттікті құрудың басты себептерінің бірі – халықаралық агенттіктердің жоғары тарифтері.

2024 жылдың тамызында ұлттық рейтингтік агенттікті 2024-2025 жылдары құру жоспарланып отырғаны туралы хабарланды. Қаржы реттеушісінің мамандары рейтингтік қызметтер нарығына қатысушылардың көбеюі олардың орташа құнының төмендеуіне алып келетінін айтады. «Қазіргі уақытта халықаралық рейтингтік агенттіктердің эмитент рейтингінің орташа құны шамамен 85 мың долларды (50 мыңнан 120 мың долларға дейін), ал эмиссия рейтингі 20 мың долларды құрайды. Қазақстанда рейтингтік агенттіктерге арналған заңнамалық база әзірленгеннен кейін рейтингтік қызметтер нарығына қатысушылардың көбеюіне жағдай жасалады. Бұл рейтингтік қызметтердің құнының төмендеуіне және олардың қолжетімділігінің артуына ықпал етуі мүмкін», – деп хабарланған болатын.